23/03/2015
Diş TedavisiGenel
TME YAPISI,FİZYOLOJİSİ VE İŞLEVİ
TME
Articulatio temporomandibularis’in(ATM),
yani altçene eklemi, temporomandibuler eklem
(TME) olarak bilinir.
Dişlerin gomphosis denilen eklemleri dışında, mesleğimizin uğraş alanına giren önemli bir eklemdir.
TME’nin mesleğimiz açısından önemi gözardı
edilmemelidir.
GELİŞİM
TME’nin işlevini ve önemini bilmek ve kavramak için, yapının intrauterin yaşamdaki gelişimini iyi bilmek gerekir.
Baume,Macalister, Moffet, Symons ve
Furstman konu ile ilgili çalışmalar yapmıştır.
İnsanlarda mandibula 1. visseral veya
mandibuler kavisten gelişir.
Mandibuler taslağın dorsal ucundan blastema şekillenir.
Embriyonel yaşamın 7. haftasında simfizal
zarda kemikleşme başlar.
Meckel kıkırdağının dışyan plağının şekillendiği yerin altında, mandibulanın kemikleşme plağı görülür.
Embriyo 30 mm olduğunda diskus ile m. pterygoideus lateralisin tendonları arkaya uzayarak malleusa yapışır.
Eklem temporal ve mandibuler blastema denilen blatemalardan gelişir.
Mandibuler blastemayı yapan mezenşim gözeleri emriyonel yaşamın 7. ve 8. haftalarında yoğunlaşmaya başlarlar.
Temporal blatemanın yoğunlaşması 9. haftada gözlenir. Embriyo bu sırada 35 mm dir.
Embriyo 50 mm olduğunda kondil kıkırdağı yarım küre şeklindeki eklem yüzeyini biçimlendirir.
Gelişmenin bu evreleri sırasında discus articularis damarlıdır. Ancak, temporal kemikle kondil arasındaki diskusun merkez bölgesi damarsızdır.
Embriyonel yaşamın 12. haftasında kondiler kıkırdak koni şeklindedir.
İleride diskusu oluşturacak gevşek bağ dokunun her iki tarafında incelme olur.
Cavitas articulare inferior kısa bir süre sonra belirgin bir yarık şeklinde görülür.
Embryo 13 haftalık olduğunda böyle bir boşluk kondilin üst yüzündede iyice şekillenir.
Cavitas articulare superior, ancak diskus alanının arka kısmından başlayarak belirginleşir.
BÜYÜME
Embriyonel yaşamın 15.
haftasında, hyalin kıkırdağın
erozyona uğrayan bölümü
belirgindir.
İleri derecede farklılaşma
16-17 haftalık iken ve embriyo
155 mm’ye ulaştığında görülür.
Eklem yapılarının hepsinin tam farklılaşması intrauterin hayatın 4. ayında olur.
Proc. condylaris’in kıkırdak yapısında embriyonel yaşamın 16. haftasında 3 tabaka farklılaşabilir.
İnce olan dış tabaka tamamen farklılaşmış kondroblast oluşur ve eklem yüzünü örter.
En alt tabakadaki hipertrofi kıkırdak tabakasıdır.
Erozyona uğrayan tabaka bu aşamada daha
belirginleşmiştir.
TME’nin şekillenmesi diğer pekçok sinovial eklemin gelişmesinden farklıdır.
TME GENEL YAPISI
TME eklemi kulak kemikleri
arasındaki eklemler dışında,
başta bulunan tek hareketli
eklemdir.
Kafatasıyla mandibula ara-
sında yerleşmiştir.
Sinovial türden bir eklemdir.
En önemli farkı, ekleme katılan kemiklerin eklem yüzeylerinin, hyalin kıkırdak yerine damarsız fibröz bağdoku ile kaplı olmasıdır.
Ekleme katılan mandibulanın dişleri
taşıması bu eklemi diğer eklemlerden
ayıran önemli bir özelliktir.
Maxilla ve mandibulayı karşı karşıya getirir.
İnsanda 2 adet TME vardır. Bu 2 eklem işlevsel bir birlik içinde bulunurlar. Tek eklem gibi hareket ederler.
TME’Yİ YAPAN OLUŞUMLAR
• Kemik yapılar
• Discus articularis
• Membrana synovialis
• Cavitas articulare
• Synovia
• Capsula articularis
• Ligamentler
1-KEMİK YAPILAR
TME’nin yapısına 2 kemik
Katılır.
Bunlar os temporale ve os
mandibulaedir.
Temporal kemiğim fossa
mandibularis ve tuberculum
articularesi, mandibulanın
proc. condylarisi ekleme katılır.
OS TEMPORALE
Fossa mandibularis, proc. condylarisin yerleştiği bir çukurluktur.
Fissura petrotympanica ile ön ve arka kısma ayrılır.
Eklem yüzü dendiğinde, fossa mandibularis ve bunun önünde dışbükey görünümlü olan tümsek kısım tuberculum articulare birlikte anlaşılır.
Fossa mandibularisin tabanı daima incedir; ışığa tutulduğunda yarı saydam bir görüntü verir.
Büyük bir kuvvete bu ince yapı dayanamaz. O nedenle TME kondil, tüberkül ve diskus arasındadır denir.
Fossa mandibularisin dışdışyanı dar ve alçak bir kenar olarak yükselir. İçyanda bu çukur giderek daralır ve sfenoid kemiğin proc. angularis uzantısıyla eğiklik gösterir.
İç yan kenar ve spina temporalis mandibulanın içe kaymasını önler.
Fossa mandibularisin ke-
mik yapısı ortada ince sün-
gersi kemik, çevrede sıkı
kompakt bir yapı gösterir.
OS MANDİBULAE
TME açısından ramus mandibulanı proc. condylarisi ekleme katılır.
Kondilin yapısal olarak 3 kısmı
vardır: 1)Caput mandibula
2)Collum mandibula
3)Fovea pterygoidea
Caput mandibulanın üst ve ön yüzü eklem yüzüne katılır.
Kondilin uzunluğu yaklaşık 15-20 mm, kalınlığı 8-10 mm dir.
Eklemleşen yüzün çevresi belirgin şekilde boyundan ayrılmıştır.
Fovea pterygoideaya m. Pterygoideus lateralis yapışır.
Proc. condylaris spongioz kemikten yapılmıştır. Üstü ince bir tabaka sıkı kompakt kemik örtmektedir.
Kondile dayanıklılığını kompakt kemige dik acıyla ulaşan spongioz kemikten yapılmıştır. Üstü ince bir tabaka sıkı kompakt kemik örtmektedir.
Kondile dayanıklılığını kompakt kemige dik acıyla ulasan spongioz kemik doku trabekülleri sağlar.
Trabeküller arasındaki boşlukta kırmızı kemik iliği bulunur.
Yaşlılarda bu ilik yağ hücrelerinin çoğalmasıyla sarı kemik iliğine dönüşür.
Kondilin eklem boşluğuna ba-
kan yüzeyi kalın fibröz bağ do-
kusu ile örtülmüştür.
Fibröz tabakanın altında hya-
lin kıkırdak bulunur.
2-DİSKUS ARTİCULARİS
Eklem boşluğunu 2’ye ayırır. 2 boşluk oluşmasını sağlar.
Üstteki boşluğa cavitas
articulare superior alttakine
ise cavitas articulare inferior
adı verilir.
Üstte facies articularis, altta
kondille komşudur.
Bu boşlukları eklem kapsülü sarar.
Diskus 3 bölgeye ayrılır:
1) Anterior
2) İntermediate
3) Posterior
Posterior bölge anterior bölgeye göre daha kalındır.
İntermediat bölge diğer 2 bölgeye göre daima incedir.
Diskus önde kapsülle birleşir ve kapsül yapısına karışır.
Diskus arkada
gevşek bol damar-
lı bağdoku ile de-
vam eder.
Retrodiskal ve ya
retroatriculer yastık
denir.
Diskus içyan ve dışyan kapsülle bir ilişki
kurmaz.
M. pterygoideus lateralisle kapsül aracılığıyla
birleşir.
Sıkı fibröz dokudan yapılmıştır. Bu yapıyı oluşturan kollagen lifler düzdür ve sıkıca birbirlerine bağlanarak bir ağ oluşturur.
Bu kollagen lifler önden arkaya doğru uzanır.
Enine uzananlar ise kondilin içyan ve dışyan yüzeylerine yapışır.
Sirkumferal kollagen lif grupları ise diskusun ön bölgesinde bulunur.
Elastik lifler nispeten daha az sayıdadır.
Liflerin bu şekilde düzenlenmesi
diskusa yandan ve önden arkaya
gelebilecek darbelere karşı dayanıklılık
sağlamaktadır.
Diskus damar ve sinir yönünden yoksundur.
Diskusun çevresi, özellikle arka ve içyan tarafları damarlıdır.
Merkezi dışında kalan yerler bol sinir lifleri içerir.
Diskusun 2 laminaya ayrıldığı bölgede yaygın bağdoku bulunur. Bunun içerisinde bol damar ağları vardır. Bunlara plexus pseudocavernosus denir.
Bu damarların çiğneme hareketlerini ritmik olarak etkilediği söylenmektedir.
3-CAPSULA ARTİCULARİS
(EKLEM KAPSÜLÜ)
Capsula articularis 2 tabakadan oluşur:
1)Membrana fibrosa
2)Membrana synovialis
1. tabaka St. Fibrosum kapsülün dışında, diğeri eklem boşluğuna bakan tarafta bulunur.
Eklem kapsülünün ön, içyan, dışyan ve arkası
ince gevşek bağ dokusudur.
Membrana synovialis (St. Sinoviale) lig.
Temporomandibularis’ in şekillenmesine yardımcı
olur.
4-CAVİTAS ARTİCULARE
(EKLEM BOŞLUĞU)
Eklem boşluğu diskus aracılığı ile 2 boşluğa ayrılır.
5- MEMBRANA SYNOVİALİS
(EKLEM ZARI)
Eklem kapsülünün eklem boşluğuna bakan yüzlerinde bulunur.
Gevşek bağdokudan yapılmış olup hücre ve damarlardan zengindir.
Superior ve inferior olmak üzere 2’ ye ayrılır.
Çok sayıda kıvrımlar (plicae synoviales) ve villus (villi synoviales) yapar.
Görevi eklem boşluklarında bulunan synoviayı üretmektir.
6-SYNOVİA
Koyu kıvamlı, saydam ve sarı-yeşil bir sıvıdır.
Protein-mukopolisakkarit karışımı içerir.
Doku döküntüleri, dokudan ayrılan hücreler, makrofajlar ve bazı yabancı maddeler içerir.
Ekleme, hareketlerinde yağlama
ve kayganlık etkinliğinde bulunduğu
gibi, eklemin damarsız dokularına
besleyici etkide yapar.
7-LİGAMENTLERİ
(EKLEM BAĞLARI)
3 ligamenti vardır:
1)Lig. Temporomandibulare
2)Lig. Sphenomandibulare
3)Lig. Stylomandibulare
Son 2 bağ yardımcı olarak
nitelenebilir. Çünkü işlevsel
yönden fazla etkili değildirler.
1-LiG. Temporomandibularis
Tuberculum articularisden collum mandibula dış yanına uzanır.
Bağın dış yüzü Gl. Parotidea ile örtülüdür.
2 tabakası vardır.
Dış tabakası ağ-
zın kapanmasında
yardımcı olur.
İç tabaka kondilin geriye git-
mesini önler.
2-LiG. Sphenomandibulare
Spina ossis sphenoidalis-
den başlar, Lingula mandi-
bulada foramen mandibulae’
nin altında sonlanır.
N. Alveolaris inferior a-
nestezisinde uyuşmanın çev-
reye yayılmasını önler.
3-LiG. Stylomandibularis
Temporal kemiğin Proc.
Styloideusdan ve lig.stylodeus
dan başlar, mandibulada angu
lus mandibulaesine yapışır.
Ağız kapalı iken gevşektir.
Mandibulanın protrusio hareke
tiyle gerilir.
TME’NİN İŞLEVİ
Dendiğinde daha çok çiğneme olayı anlaşılır.
Çiğnemeyi TME aracılığıyla mandibula yapar.
Mandibulanın temel ve işlevsel hareketleri
vardır.
1)Temel Hareketler 2)İşlevsel Hareketler
a.Rotasyon a.Açma-Kapama
b.Kayma(Bennet hareketi) b.Protrüzyon-
Retrüzyon
c.Lateralizasyon
1-Temel Hareketler
a.Rotasyon (menteşe) hareketi:
Frontal ve transvers eksene göre yapılır.
Alt eklem boşluğunda diskus ile kondil arasında gerçekleşir.
b.Kayma (Bennet) Hareketi:
Belli bir ekseni yoktur.
Üst eklem boşluğunda temporal kemikle diskus
arasında olaylanır.
M. Pterygoideus lateralis mandibula ve diskusu öne doğru kaydırır.
2-islevsel Hareketler
a.Açma-Kapama Hareketi:
Mandibulanın bu hareketi, kayma ve rotasyon hareketlerinin entegre hareketleriyle oluşur.
Diskus öne ve aşağı doğru, tuberculum articularenin eğimine uygun olarak ilerler ve tuberculum artikularenin en yüksek noktasına gelir.
Dişlerin oklüzyondan 5-12 mm açılmasını rotasyon, devamını kayma hareketi sağlar.
b.Protrüzyon ve Retrüzyon Hareketi:
Mandibulanın öne ve arkaya kaymasıdır.
M.temporalis arka demetleri, m. massater derin kasları, digastricus ve m. geniohyoideus retrüzyon hareketinde etkilidir.
Retrüzyon çoğunlukla 1 mmyi geçmez.
c.Lateralizasyon:
Tek kondilin diskusun öne ve aşağı çekilmesi asimetrik bir harekettir.
Diğer kondil ise dengeleyici olarak görev yapar.
Bu harekete bennet hareketi denir.
TEŞEKKÜRLER
16/06/2023
Zirkonyum Nasıl Bir Diş
Zirkonyum, son yıllarda diş hekimliğinde popüler hale gelen bir materyaldir. Estetik görünümü, dayanıklılığı ve biyouyumluluğu nedeniyle tercih edilen bir seçenektir. İşte zirkonyum...
Devamını Oku
09/06/2023
Çekilen Dişin Yerine İmplant Ne Zaman Yapılır?
Diş kaybı, estetik ve fonksiyonel açıdan sorunlara yol açabilir. Çekilen bir dişin yerine implant uygulaması, sağlıklı ve doğal bir gülümseme için en etkili çözümlerden...
Devamını Oku
09/06/2023
Senede Bir Kez Diş Kontrolü ve Diş Taşı Temizliği Neden Önemlidir?
Senede bir defa diş kontrolü ve diş taşı temizliği yapmanın önemini anlatma ihtiyacı duydum. Senede Bir Kez Diş Kontrolü ve Diş Taşı Temizliği Neden Önemlidir? Sağlıklı...
Devamını Oku
Yorum Yap